२० मार्च

माझे - मीपण हेच दु:खाला कारण ।

भीति न बाळगावी चित्ती । रक्षण करणारा आहे रघुपति ॥ भीति न बाळगावी कशाची काही। राम रक्षिता आहे हे हृदयी जाणून राही ॥ सर्वस्वी झाल्यास रामाचे । राम उभा राहिला तेथे। काळजीचे कारण न उरे साचे ॥ राम म्हणावा दाता खरा । न द्यावा भीति-काळजीला थारा। काळजी करू नये । प्रयत्न सोडू नये । कोणत्याही कारणाने रामास विसरू नये ॥ म्हणावा प्रपंच रामाचा झाला । मनाने परमात्म्याचे होणे हा उपाय भला । तेथे ठाव नाही काळजीला, तळमळीला॥ देहाशी ठेवता माझे-मीपण । तेच होते दु:खाचे अधिष्ठान ॥ आजवर जे जे काही केले। ते ते मीपणाने झाले ॥ जे जे मीपणाने केले । ते ते दु:खाला कारण झाले ॥ बाह्य वस्तु जरी मीपणाने सोडली । तरी अभिमानाने वृत्ति बळावली । तेथेच घाताला सुरुवात झाली॥ आग्रह आणि हट्टीपण । हेच अभिमानाचे लक्षण । कर्तेपणाचा अभिमान । हाच दु:खाला कारण जाण ॥ प्रपंचाचे दु:ख भोगणे । ते मीपणा असल्याची खूण जाणणे । मी-माझेपणाने जोपर्यंत धडपड जाण। तोपर्यंत नाही समाधान । देहबुद्धीचे प्रेम । स्वार्थाला वाढविते जाण ॥ स्वार्थाचे आपलेपण । हेच घाताला कारण ॥ आजवर जो जो प्रयत्न झाला । तो तो देहबुद्धि वाढवीतच गेला ॥ देहबुद्धीचा भाव । तो मुळीच दु:खाचा ठाव॥ जोपर्यंत आपला नाही देहभाव विसरला । तोवर देहदु:खे पस्तावला गेला ॥ म्हणून देहबुद्धि धरून राही । त्याला कोठे सुख नाही ॥ रामाविण अन्य प्रीति। उपजे देहबुद्धीचे संगती ॥ म्हणून मीपणाचे न व्हावे अधीन। जेणे भंगेल आपले समाधान । कारण जेथे मीपणाचे ठाणे । तेथे दु:खाचे साम्राज्य असणे ॥ पाप-पुण्याची भीति । ही देहबुद्धीचीच संगति।

वासनेत जीव गुंतला । कष्टी फार फार झाला ॥ आजवर वासना पोटी धरून राहिला । आपल्या हिताला नागवला ॥ नदी जशी अखंड वाहते । वासना तशी सारखी वाहते ॥ वासना भोगाने कमी होत नाही । त्यागाने नाहीशी होत नाही ॥ आपण देहधारी । देहदु:ख न सोसवे क्षणभरी ॥ ज्याला म्हणावे मी माझे । त्यावर माझी सत्ता न गाजे ॥ माझे इच्छेने माझे मलाच ठेवता येत नाही । जगाने माझे इच्छेने वागावे हे म्हणणे खरे नाही ॥ सर्व काही देता येते दान । पण उर्वरित राहतो अभिमान ॥ कर्तेपणाचा अभिमान । हेच भगवंताच्या आड मुख्य जाण ॥ म्हणून माझे - मीपण । हेच दु:खाला कारण । रामाचे होण्याने होईल निवारण॥

८०. सर्व बंधनाचे दु:खाचे कारण । कर्माचा कर्ता मी होणे जाण ॥